Chuyển đổi số trong giáo dục
Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, chuyển đổi số
có vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Năm 2020, Thủ
tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 749/QĐ phê duyệt “Chương
trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” trong đó
xác định Giáo dục là một trong 8 lĩnh vực cần được ưu tiên thực hiện chuyển đổi
số trước tiên. Chuyển đổi số đã, đang và sẽ là yêu cầu bắt buộc để các cơ
sở giáo dục phải thực hiện để bảo đảm kế hoạch tiến độ, bảo đảm chất lượng đào
tạo, bảo đảm mọi hoạt động trong tổ chức đào tạo và quản lý để hướng đến phát
triển bền vững; góp phần đào tạo nhân lực có chất lượng, bảo đảm cho phát triển
kinh tế.
Những vấn đề cơ bản
Chuyển đổi số là gì? Là quá
trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về cách sống, cách
làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số.
Tại sao phải chuyển đổi số? Chuyển
đổi số không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí mà còn mở ra không gian phát
triển mới, tạo ra các giá trị mới ngoài các giá trị truyền thống vốn có.
Nên chuyển đổi số khi nào?
Chuyển đổi số là quá trình khách quan, muốn hay không thì
chuyển đổi số vẫn xảy ra và đang diễn ra. Cuộc sống không ngừng vận động, biến
đổi. Mỗi người cũng cần không ngừng thay đổi, thích nghi, nếu không sẽ bị bỏ
lại ở phía sau. Do đó, có thể chuyển đổi số ngay lập tức bằng cách chuyển đổi
về tư duy, nhận thức, sau đó dần chuyển đổi cách sống, cách làm việc và phương
thức sản xuất dựa trên các công nghệ số.
Chuyển đổi số như thế nào?
Chuyển đổi số là một quá trình đa dạng, không có con đường
và hình mẫu chung cho tất cả, và do vậy, từng tổ chức, từng cá nhân cần xác
định lộ trình riêng, thích hợp với mình.
Sự khác nhau giữa Ứng dụng công nghệ thông tin và Chuyển
đổi số là gì?
Ứng dụng công nghệ thông tin là tối ưu hóa quy trình đã có,
theo mô hình hoạt động đã có, để cung cấp dịch vụ đã có.
Chuyển đổi số là thay đổi quy trình mới, thay đổi mô hình
hoạt động mới, để cung cấp dịch vụ mới hoặc cung cấp dịch vụ đã có theo cách
mới
Chuyển đổi số trong giáo dục là gì?
“Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định
hướng đến năm 2030” được phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3.6/2020
của Thủ tướng Chính phủ như sau:
“Phát triển nền tảng hỗ trợ dạy và học từ xa, ứng dụng
triệt để công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài
liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập
theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Phát triển công nghệ phục vụ giáo
dục, hướng tới đào tạo cá thể hóa. 100% các cơ sở giáo dục triển khai công tác
dạy và học từ xa, trong đó thử nghiệm chương trình đào tạo cho phép học sinh,
sinh viên học trực tuyến tối thiểu 20% nội dung chương trình. Ứng dụng công
nghệ số để giao bài tập về nhà và kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh trước khi
đến lớp học”.
Như vậy có hai nội dung chính cần tập trung trong việc
chuyển đổi số, đó là: Chuyển đổi số trong quản lý và chuyển đổi số
trong dạy, học, kiểm tra, đánh giá.
Thực trạng thực hiện chuyển đổi số trong các nhà trường
Chuyển đổi số trong nhà trường được thể hiện qua việc sử
dụng một số phần mềm trong quản lý như: Phần mềm VNEdu, SMAS, Cơ sở dữ liệu
ngành http://csdl.moet.gov.vn ;
phần mềm tập huấn bồi dưỡng thường xuyên của Bộ giáo dục http://taphuan.csdl.edu.vn, đánh
giá công chức: ETEP, TEMIS; phần mềm cho kế toán tài chính: MISA, quản lý tài
sản, hỗ trợ kê khai thuế; giao dịch kho bạc, phần mềm quản lý thư
viện, soạn thời khóa biểu bằng phần mềm TKB, phần mềm Ioffice để quản lý công
văn đi, đến, …; Sử dụng Zalo, Facebook, SMS để chuyển tải, truyền đạt nội dung
thông tin đến cán bộ giáo viên, nhân viên, phụ huynh học sinh:,….
Các phần mềm đã được ứng dụng trong dạy học, kiểm tra đánh
giá như: các phần mềm tạo và trình chiếu bài giảng điện tử, các phần mềm thí
nghiệm ảo, phầm mềm chấm thi trắc nghiệm như Mr Test, TN trắc nghiệm, các ứng
dụng Google Form, Google trang tính, …
Đặc biệt trong thời gian vừa qua do tình hình dịch bệnh
Covid 19 diễn biến hết sức phức tạp. Với phương châm “dừng đến trường, không
dừng học” các nhà trường đã tích cực ứng dụng CNTT trong dạy, học, kiểm tra và
đánh giá để hoàn thành chương trình kế hoạch năm học đúng tiến độ. Các phần mềm
để dạy học online, kiểm tra, đánh giá hội họp trực tuyến đã được sử dụng như:
Microsoft Team, Zoom, Google meet, K12 Online, .. Tuy nhiên phương pháp trực
tuyến vẫn gặp thách thức về công nghệ, cách đánh giá năng lực, kiểm soát học
sinh. Bên cạnh một số trường đã áp dụng công nghệ vào giảng dạy trực tuyến từ
các năm trước đây, vẫn còn khá nhiều trường chưa quen với hình thức đào tạo
này, hoặc cơ sở vật chất, hạ tầng thông tin chưa đảm bảo để thực hiện giảng dạy
trực tuyến một cách có hiệu quả, và phát huy được năng lực của người học.
Nền tảng cơ bản của chuyển đổi số trong giáo dục là phải
dựa vào cơ sở vật chất, hạ tầng thông tin, cơ sở dữ liệu số chuyên ngành, đường
lối, chủ trương chính sách và đội ngũ lãnh đạo, cán bộ viên chức, giáo viên, học
sinh.
Hiện nay việc thực hiện chuyển đổi số trong các nhà trường
và đang tác động tích cực, mang lại hiệu quả cao trong quản lý, dạy học nhưng
nhìn chung đó vẫn là việc làm mang tính tự phát, chưa có sự kết nối, liên thông
và chỉ dừng lại ở một số khía cạnh công việc của nhà trường, chưa mang tính
tổng thể, đồng bộ.
Trong thời gian qua, trường THPT Lương Thế Vinh cũng đã
từng bước tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, quản lý, giáo
viên và học sinh về chuyển đổi số. Hiện tại nhà trường đã đăng ký cho tất cả
cán bộ quản lý, giáo viên và hơn 120 học sinh tham gia khóa đào tạo chuyển đổi
số đợt thứ 3 do Học viện trực tuyến Việt Nam tổ chức. Nhà trường đã trang bị
tivi thông minh cho tất cả các lớp, sử dụng 3 đường truyền internet để phủ sóng
wifi trong toàn trường tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng CNTT trong dạy và
học; sử dụng các phần mềm trong quản lý, trong công tác kế toán tài chính, quản
lý CSVC, sử dụng phần mềm MrTest để bài chấm thi trắc nghiệm chung toàn trường;
nhà trường đã tập huấn cho toàn thể giáo viên sử dụng thành thạo các phần mềm
Microsoft Teams, K12 Onine để dạy học trực tuyến trong thời gian dịch Covid-19
phức tạp,… Tuy nhiên, nhìn chung nhiều thầy cô còn yếu kỹ năng công nghệ thông
tin, chưa thành thạo sử dụng nhiều phần mềm mới để hỗ trợ trong dạy, học và
kiểm tra đánh giá; cơ sở dữ liệu của nhà trường còn quản lý manh mún trên nhiều
hệ thống, chưa có một phần mềm chung để quản lý toàn bộ quy trình, hoạt động
của nhà trường.
Ảnh minh họa.
Những khó khăn, thách thức khi thực hiện chuyển đổi số.
– Nhận thức và tư duy của các nhà trường về chuyển đổi số
còn có nhiều hạn chế.
+ Trước hết, nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý về việc
chuyển đổi số trong nhà trường còn có phần bất cập.
Nguyên nhân: một số thầy cô cán bộ quản lý đã lớn tuổi nên
có nhiều hạn chế về tiếp cận CNTT; Một số thầy cô trẻ còn có sự thận trọng
trong việc đổi mới.
+ Còn có sự nhầm lẫn, cho rằng ứng dụng CNTT là chuyển đổi
số
+ Còn thiếu sự hướng dẫn và chiến lược chuyển đổi
số, chưa nắm được quy trình, mô hình, cách thức chuyển đổi số.
+ Nhiều giáo viên còn hạn chế về kiến thức tin học phổ
thông, kĩ năng sử dụng các phần mềm; tâm lý ngại đổi mới.
– Cơ sở vật chất, hạ tầng mạng, trang
thiết bị (như máy tính, camera, máy in, máy quét), đường truyền, dịch vụ Internet
… còn thiếu, lạc hậu, chưa đồng bộ, nhiều nhà trường chưa thể đáp ứng yêu cầu
cho chuyển đổi số.
– Cơ sở dữ liệu của các nhà trường trong toàn tỉnh còn được
quản lý manh mún trên nhiều phần mềm, hệ thống khác nhau.
– Tài chính là một trong những khó khăn lớn đối với các nhà
trường công lập trong vấn đề cân nhắc và lựa chọn các phần mềm ứng dụng hiệu
quả.
– Chưa có sự kiểm soát sát sao và toàn diện về học liệu số.
Hiện đang xảy ra rất nhiều tình trạng về học liệu số tràn lan, thiếu tính xác
thực và không được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng cũng như nội dung.
– Thu thập, chia sẻ, khai thác dữ liệu quản lý giáo dục và
học liệu số cần hành lang pháp lý chung phù hợp với các quy định về bản quyền
tác giả, sở hữu trí tuệ, an ninh thông tin, giao dịch điện tử và luật chia sẻ
cung cấp thông tin.
Đề xuất một số giải pháp
Để thực hiện thành công chuyển đổi số trong các nhà trường,
xin đề xuất một số giải pháp như sau:
Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền nhằm nâng cao
nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên, phụ huynh và học sinh về vai
trò của ứng dụng CNTT, chuyển đổi số trong các hoạt động giáo dục và các kết
quả ứng dụng CNTT đã đạt được
Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về
kiến thức, kỹ năng công nghệ thông tin, an toàn thông tin cần thiết để tác
nghiệp trên môi trường số, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Lựa chọn nội dung và
tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên đề kỹ năng ứng dụng CNTT và chuyển đổi số cho
giáo viên, nhân viên, cán bộ quản lý giáo dục và học sinh. Nội dung bồi dưỡng
gắn với nhu cầu thực tiễn về triển khai ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong
nhà trường.
Thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả việc triển khai
ứng dụng CNTT, chuyển đổi số và công tác thống kê trong giáo dục. Trên nền
tảng cơ sở dữ liệu ngành kết nối với hệ thống phần mềm quản trị nhà trường để
triển khai sử dụng các sổ điện tử gồm: sổ theo dõi kết quả đánh giá học tập và
rèn luyện của học sinh, học bạ điện tử, sổ đăng bộ điện tử và các sổ điện tử
khác phù hợp với điều kiện và yêu cầu của nhà trường.
Thường xuyên rà soát và có kế hoạch mua sắm bổ sung, duy
trì, nâng cấp trang thiết bị đáp ứng yêu cầu triển khai ứng dụng CNTT, chuyển
đổi số, dạy môn Tin học, dạy học trực tuyến và làm việc trực tuyến; đảm bảo kết
nối Internet tới nhà trường
Nhà trường xây dựng quy chế quản lý, duy trì và khai thác
sử dụng các hệ thống CNTT, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc triển
khai ứng dụng CNTT tại đơn vị. Phân công cụ thể trách nhiệm về quản lý, sử dụng
hệ thống; triển khai ứng dụng CNTT phải đi đôi với việc đảm bảo an toàn, an
ninh thông tin; có các hình thức khen thưởng các tổ chức, cá nhân làm tốt.
Xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung làm nền tảng xây dựng các
phần mềm, công cụ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục. Tiến hành chuẩn hóa
hệ thống phần mềm chỉ đạo, quản lý, tổ chức hoạt động dạy và học sao cho phù
hợp với điều kiện thực tế và đảm bảo tính khả thi.
Thúc đẩy công tác xã hội hóa giáo dục, tìm nguồn tài trợ
tích cực trang bị cơ sở vật chất và thiết bị hiện đại phục vụ cho ứng dụng công
nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập.
Việc chuyển đổi số trong giáo dục đã và đang tác động tích
cực, mang lại hiệu quả cao trong quản lý, dạy học, kiểm tra và đánh giá đáp ứng
yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực, tạo đà trên tiến trình chuyển đổi số toàn diện giai đoạn tiếp theo.
Chuyển đổi số không phải là công việc dễ dàng một sớm, một chiều song với sự nỗ
lực, tinh thần cầu thị, quyết tâm của các nhà trường, chúng ta sẽ thực hiện
thành công nhiệm vụ chuyển đổi số tạo sự phát triển bền vững trong ngành giáo
dục của tỉnh nhà.